Məşədi İbadın evində vaqe olur. Toy məclisidir. Qoçu Əsgər «Padşah» olub, yuxarı başda əyləşibdir. Səhnədə olanlar: Həsənqulubəy, Rzabəy, Əsgər və qonaqlar. Pərdə qalxır. Oyunçu qız ləzginka oynayır. Bəəd çıxıb gedir.

Əsgər:

Mən tar çalana əmr edirəm ki, bir «Roza» havası çalsın, Həsənqulu bəy durub oynasın!

Həsənqulubəy:

(ayağa durur). Padşah sağ olsun, vallah, mən oyun bilmirəm, məni bağışla!

Əsgər:

Çəkin onu ortaya, bir-iki qırmanc vurun! (Nökərlər Həsənqulu bəyi çəkib oynadırlar. Bəədə haman qərar ilə Rza bəy oynayır). Çəkin buraya Məşədi İbadı! Bəy gərək toyunda oynasın ki, ucuzluq olsun.

O biri otaqdan Məşədi İbadı gətirirlər. Məşədi İbad «Mirzəyi» havasını oynayır.

Həsənqulubəy:

Balam, dəxi vaxtdır, gedək gəlini gətirməyə.

Hamı:

Bəli, vaxtdır (Ayağa durub hamı gedir).

Məşədi İbad :

(daxil olur). Türkdə bir məsəl var: deyərlər ki, hər gözəlin bir eybi olar. Qonaqlar bu evdə olanda mən o biri otaqda səhərdən bəri fikirdə idim ki, ayə, mənim eybim nədir? İndi bilmişəm ki, mənim bir eybim varsa, o da eybsizliyimdir. hərçənd bu çox nazik mətləbdir, amma həqiqətdə də belədir ki, var. Hərkah mənim bir danə eybim olsaydı, xalq deyərdi ki, zərər yoxdur, hər gözəlin bir eybi olar. Amma indi mənim heç bir eybim yoxdur, ona görə də heç kəs mənə gözəl demir. Bütün məsələ bun-dadır. Vəssəlam... hər halda qız nə qədər gözəl olsa da bir o qədər mənə baha oturdu. Beş min manat Rüstəm bəy və toy xərci, beş yüz manat Həsənqulu bəyə rüşvət, yüz manat Rza bəyə rüşvət, əlli manat Həsən bəyə rüşvət, bir abbası hambala müzd, dörd yüz manat... Əşi, hesab eləməsəm yaxşıdır! Daha ürəyim xarab olur. Amma pis geyinməmişəm, ha!.. (Ətrafına baxır və dalını görmək üçün fırlanır və sonra bir yerdə əyləşir). Bəli, qız gəlsin görək nə olacaqdır. (Zümzümə eyləyir):

Şəb əsl şəhido' şəmo şərabo şirini,
Ğənimət əst ke, şəbi ruyi dustan bini!

Qız gəlsin, amma mən bir şeydən qorxuram ki, evdə oturmağa hövsələsi gəlməsin, çünki o cürə evdə böyümüş qız bir az kəmhövsələ olar. (Acıqla). Ağzı nədir! Valla-hi, bax bu gündən bir yekə qıfıl alacağam. Səhər durub dükana gedəndə qapını qıfıllayıb, açarını aparacağam ta axşam qayıdana qədər, qoy qalsın evdə, evə öyrəşsin; pəncərələri də daldan taxta ilə vurduracağam. Çox da o yan-bu yan eyləsə, döyəcəyəm, çünki arvad ki, döyülmədi, xarab olar; arvad ərindən nə qədər kötək yesə bir o qədər ərin çox istəyər. Mən bunu qabaqlarda çox təcrübə eyləmişəm. Rəhmətlik Sonaya bir kərrə bir yumruq nə tori saldımsa, iki saat nəfəsini ala bilmədi; o idi ki, məni görən kimi üzümə gülərdi. Rəhmətlik Pərzada günlərin bir günü bir sillə çəkdim ki, bir dişi sındı, o idi ki, sonra bir kərrə olsun üzümə durmadı. Tək bircə mürtəd oğlunun qızı Gülxanıma bir ağac ilə elə çəkdim ki, o qaçan oldu ki, qaçdı! Bu da o yan-bu yan eyləsə budur, onun canıdır. (Yumruq göstərir. Bu əsnada daldan: «allah», «allah» səsi gəlir, zurna çalınır). Paho, gəlin gəldi, mən qaçım!

Qaçır o biri otağa. G ə l i n i gətirirlər. S ə n ə m dəxi gəlin ilə içəri girir.

Birisi:

Aha, de gəlin bəri çıxın! Sənəm, sən də bu biri otağa gəl.

Hamı çıxır, tək gəlin qalır.

M u s i q i

Məşədi İbad :

(daxil olur). Mən nə qədər, nə qədər qoca olsam da, Dəyərəm min cavana...(və i. a. oxuyur).

X a n ı m, ay xanım, zəhmət çək, başından çarşabı qoy yerə, sənə canım qurban! Çarşabın içindən gəlin əvəzinə S ə r v ə r çıxıb, əlindəki siğarı tapança kimi uzadır M ə ş ə d i İ b a d a tərəf.

Məşədi İbad :

Vay!. (deyib çökur).

S ə r v ər:

Səsin çıxdımı, başına bir güllə vuracağam! Tez ol, bir kağız-qələm götür!

Məşədi İbad :

(qorxu ilə). De qoy tapım da!.. (Stolun üstündən kağız-qələm götürür). Bəs indi nə qayırım?

S ə r v ər:

Otur, bu saat mən deyəni yaz, tez ol, yoxsa vurdum gülləni!

Məşədi İbad :

Yazım da, vallah, bu saat yazım!

S ə r v ər:

Yaz! (Bərkdən deyir). Mən, Məşədi İbad Kərbəlayı Xocaverdi xan oğlu...

Məşədi İbad :

Vaxsey!.. Atamın adını da bilir!

S ə r v ər:

Danışma, yaz, yoxsa odlaram səni!

Məşədi İbad :

Vallah, danışmıram, yazıram, sonra?

S ə r v ər:

Rüstəm bəyin qızı Gülnaz xanımı almaq istəmirəm.

Məşədi İbad :

İstəyirəm...

S ə r v ər:

(acıqlı), İstəmirəm!..

Məşədi İbad :

Yaxşı, istəmirəm, istəmirəm!..

S ə r v ər:

Və təvəqqə edirəm ki, onun kəbini geri oxunsun.

Məşədi İbad :

Bunu kim təvəqqə edir?

S ə r v ər:

Yaz mən deyəni, yoxsa beynini toz eylərəm!

Məşədi İbad :

Yazıram, yazıram, sonra?

S ə r v ər:

Və onun əvəzində qulluqçu Sənəmi alıram, yazdınmı?

Məşədi İbad :

Yazdım...

S ə r v ər:

De qol qoy!

Məşədi İbad :

Vaxsey!.. Bəs mənim pullarım...

S ə r v ər:

Qol qoy, yoxsa partladaram səni. (Qol qoydurur). İndi tərpənmə!

Məşədi İbad :

Tərpənmirəm.

S ə r v ər:

Danışma!

Məşədi İbad :

Danışmıram.

Sərvər dal-dalı gedib S ə n ə m i gətirir

S ə r v ər:

Bax bu sənin arvadındır. (Dal-dalı gedir). İndi tərpənmə!

Məşədi İbad :

Tərpənmirəm.

S ə r v ər:

Danışma!

Məşədi İbad :

Danışmıram

Sərvər birdən dönüb cəld qaçır.

Məşədi İbad :

(çığırır). Ədə tutun, ədə qoymayın. Ay, tez olun, qaçdı! Ədə, bu nə iş idi mənim başıma gəldi, ay tutun, ay qoymayın!..

Camaat hamısı dolur içəri, səs-küy düşür.

Həsənqulubəy:

Ədə, bir dayan görək nə olubdur. Məşdi İbad, nə olub, nəql eylə görək!

Məşədi İbad :

Əşi, siz bu gəlini gətirəndə bir baxmadınız görək, bu kişidir, yoxsa arvaddır?

Hamı:

Bu nə əcəb sözdür?! Həlbəttə, gəlin arvad olar!

Məşədi İbad :

Amma bu gəlin kişi çıxdı. Rüstəm bəy mənim evimi yıxdı, qızın əvəzinə mənə kişi göndərdi. o da qaçdı getdi.

Hamı:

Paho!.. Bu nə işdir ki, o görübdür, belə də adam aldatmaq olarmı?

Birisi :

Bəs nə tövr olsun, neyləməli?

Həsənqulubəy:

Məşədi, bir əlli manat ver, gedim bu saat qubernatoru buraya gətirim? Razısan?

Məşədi İbad :

(azarlı kimi). Yox...

Rza bəy:

Məşədi, iyirmi manat ver, bu saat qəzetdə Rüstəm bəyi biabır eyləyim, razısan.

Məşədi İbad :

Yox..

Əsgər:

Məşədi, bir otuz manat ver, gedim Rüstəm bəyin beyninə bir patron çaxım, razısan?

Məşədi İbad :

Yox..

Hamı:

Bəs nə eyləməli?

Məşədi İbad :

Gedin qazıya deyin ki, bu arvadın kəbinini mənim üçün kəssin!

Hamı:

Ha!.. Bu başqa məsələdir. Nə eləmək: o olmasın, bu olsun, heç pis deyildir.

M u s i q i

Hamı:

Gedin, gedin, qazıya deyin,
Qoy kəbini kəssin. (2 dəfə)
(Sənəmə) Məşədiyə arvad edək, Razısan?

S ə n ə m:

Hə!.. Hə!..

Hamı:

(Məşədi İbada). Razısan?

Məşədi İbad :

Hə!.. Hə!..

Hamı:

Razısız?

Məşədi İbad və Sənəm:

Hə!.. Hə!..

Hamı:

Bəs gedək biz?

Məşədi İbad :

Gedin, gedin, qazıya deyin,
Qoy kəbini kəssin. (2 dəfə)
(Sənəmə) Səni mənə arvad edə, razısan?

S ə n ə m:

Hə!.. Hə!..

Hamı:

(xora). Razısız?

Xor:

Hə!.. Hə!.. Razıyıq!.. Hə, Hə!. Bəs gedək biz?

Bu əsnada səhnənin dal pərdəsi qalxır, Sərvər ilə Gülnaz hündürdə dayanıb görünürlər. Tar çalınır.

S ə r v ər:

(bayatı-qaçar oxuyur).
Yetdim vüsalına yarın, çəkdim əzabını, Aşiqsə vəsl yolunda verər, əlbəttə, canını.

G ü l n a z:

Çün qalxdı pərdə, əyan oldu hər kəsə,
Mə'şuqə aşiqə vasil edər əlbəttə canini.

Hamı:

(Məşədi İbada). Sən qoca, qız cavan,
Səndə yoxdur eşq odu.
Sərvərindir eşqi, (2 dəfə)
Sənə olmaz heç meyli. (2 dəfə)

Məşədi İbad :

Yanıma gəl, arvad, yanıma gəl, (2 dəfə)
Yanıma gəl, et məni şad!.. (2 dəfə)

Hamı:

Pulunu verdin sən, Məşədi İbad,
Əlinə düşdü dul arvad,
Qəm yemə hərçi badəbad,
Olmasa o, bu olsun!..

Qonaqların gəlişi

DÖRDÜNCÜ MƏCLİS

M u s i q i

M u s i q i

P ə r d ə